नमस्कार मित्रानो आज आपण Raigad Fort Information in Marathi 2023 | रायगड किल्ल्याची माहिती मराठी (Raigad Killa Chi Mahiti) मध्ये बगणार आहोत.
रायगड किल्ला, ज्याला “पूर्वेचे जिब्राल्टर” असेही म्हटले जाते, हा भारतातील महाराष्ट्रातील रायगड जिल्ह्यात स्थित एक डोंगरी किल्ला आहे.
हा किल्ला मराठा साम्राज्याचे वैभव आणि पराक्रम दर्शवणारे एक महत्त्वाचे ऐतिहासिक ठिकाण आहे. हा किल्ला समुद्रसपाटीपासून 820 मीटर उंचीवर आहे आणि सुमारे 1,690 एकर क्षेत्र व्यापलेला आहे.
Raigad Fort Information in Marathi | रायगड किल्ला माहिती:
| नाव | रायगड किल्ला |
| उंची | 820 मी / 2700 फूट |
| प्रकार | गिरीदुर्ग |
| चढण्याची श्रेणी | सहज |
| ठिकाण | रायगड |
| जवळचे गाव | महाड |
| पर्वतरांगा | सह्याद्री |
| बांधकामाचे प्रमुख | हिरोजी इंदुलकर |
Raigad Fort Information in Marathi | रायगड किल्ल्याचा इतिहास
| विषय | माहिती |
|---|---|
| किल्ल्याचे नाव | रायगड किल्ला |
| इतिहास | रायगड किल्ला हा छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या काळात मराठा राज्याची राजधानी होता. |
| जुने नाव | रायगड किल्ला |
| आर्किटेक्चर (मराठीत) | पुरातत्विक आकार |
| भेट देण्यासाठी सर्वोत्तम वेळ | ऑक्टोबर ते मार्च |
| कसे पोहोचायचे | विमानाने: सर्वात जवळचे विमानतळ मुंबई छत्रपती शिवाजी आंतरराष्ट्रीय विमानतळ (133 किमी) आहे. रेल्वेने: सर्वात जवळचे रेल्वे स्टेशन वीर रेल्वे स्टेशन (27 किमी) आहे. रस्त्याने: मुंबई, पुणे आणि महाराष्ट्रातील इतर प्रमुख शहरांपासून रस्त्याने चांगले जोडलेले. |
| टायमिंग | सकाळी 7:00 ते संध्याकाळी 6:00 पर्यंत |
| प्रवेश शुल्क | भारतीय पर्यटक: INR 10 विदेशी पर्यटक: INR 100 |
| पाहण्यासारखी ठिकाणे | महा दरवाजा, नगारखाना दरवाजा, मेणा दरवाजा, पालखी दरवाजा, हिरकणी दरवाजा |
| स्थानिक खाद्य | Local Maharashtrian cuisine such as Vada Pav, Misal Pav, Kanda Bhaji, Bhel Puri, etc. |
| कुठे राहायचे | किल्ल्याजवळ आणि महाड आणि रायगड सारख्या जवळच्या शहरांमध्ये हॉटेल्स आणि गेस्टहाउस उपलब्ध आहेत |
रायगड किल्ला १७ व्या शतकात थोर मराठा राजा छत्रपती शिवाजी महाराज यांनी बांधला होता.
शिवाजी महाराजांनी आपली राजधानी स्थापन करण्यासाठी हे ठिकाण निवडले कारण ते मोक्याचे ठिकाण आहे.
ज्यामुळे शत्रूच्या हल्ल्यांपासून नैसर्गिक संरक्षण होते. हा किल्ला सुरुवातीला रायरी या नावाने ओळखला जात होता आणि नंतर शिवाजी महाराजांनी त्याचे रायगड असे नामकरण केले.
१८१८ मध्ये ब्रिटीशांच्या ताब्यात येईपर्यंत जवळपास २६ वर्षे रायगड किल्ला मराठा साम्राज्याच्या सत्तेचे केंद्र होता.
मराठा साम्राज्याच्या इतिहासात या किल्ल्याने महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली कारण हे अनेक महत्त्वाच्या लढायांचे ठिकाण होते आणि म्हणून या किल्ल्याचा उपयोग केला गेला.
Raigad Fort Information in Marathi – आर्किटेक्चर
रायगड किल्ल्याचे स्थापत्य हे मराठ्यांच्या तटबंदीचे उत्तम उदाहरण आहे. हा किल्ला नैसर्गिक खडक आणि मानवनिर्मित संरचनेचा वापर करून बांधला गेला आहे.
किल्ला तीन मुख्य भागांमध्ये विभागलेला आहे: वरचा किल्ला, मधला किल्ला आणि खालचा किल्ला.
वरचा किल्ला, ज्याला बालेकिल्ला देखील म्हणतात, किल्ल्याचा सर्वात महत्वाचा भाग आहे आणि तो टेकडीच्या माथ्यावर आहे.
किल्ल्याचा हा भाग भव्य भिंतींनी वेढलेला आहे आणि त्यात राजवाडा (महाल), टकमक टोक (किल्ल्याचा सर्वोच्च बिंदू) आणि जगदीश्वर मंदिर यासारख्या अनेक महत्त्वाच्या इमारती आहेत.
मधला किल्ला कमी उंचीवर आहे आणि वरच्या किल्ल्याला पायऱ्यांच्या मालिकेने जोडलेला आहे.
किल्ल्याच्या या भागात हिरकणी बुरुज सारख्या अनेक इमारती आहेत, ज्याला वेढा घालताना आपल्या मुलाला भेटण्यासाठी गडावर चढलेल्या महिलेच्या नावावर टेहळणी बुरूज आहे.
खालचा किल्ला डोंगराच्या पायथ्याशी असून मधल्या किल्ल्यापासून खंदकाने वेगळा केलेला आहे.
किल्ल्याच्या या भागात अनेक निवासी आणि प्रशासकीय इमारती आहेत जसे की राणी वसा (राणीचे निवासस्थान), सरदार वाडा (कमांडरचे निवासस्थान), आणि मेना दरवाजा (किल्ल्याचे मुख्य प्रवेशद्वार).
Raigad Fort Information in Marathi | रायगड किल्ल्याचे महत्व
महाराष्ट्राच्या आणि संपूर्ण भारताच्या इतिहासात रायगड किल्ल्याला अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. हा किल्ला मराठा साम्राज्याच्या सत्तेचे केंद्र होता आणि साम्राज्याची प्रशासकीय राजधानी म्हणून काम केले.
छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या राज्याभिषेकासह रायगड किल्ल्यावर साम्राज्याशी संबंधित अनेक महत्त्वाचे निर्णय घेण्यात आले.
रायगड किल्ला 1689 मध्ये मराठे आणि मुघल यांच्यात झालेल्या रायगडच्या लढाईतील भूमिकेमुळे देखील महत्त्वपूर्ण आहे. या लढाईत मराठे विजयी झाले, ज्याने या प्रदेशावर आपले वर्चस्व प्रस्थापित केले.
ऐतिहासिक महत्त्वाव्यतिरिक्त, रायगड किल्ला देखील एक लोकप्रिय पर्यटन स्थळ आहे. हा किल्ला संपूर्ण भारतातून आणि जगभरातील visitors आकर्षित करतो जे किल्ल्याची प्रभावी वास्तुकला पाहण्यासाठी आणि त्याच्या समृद्ध इतिहासाबद्दल जाणून घेण्यासाठी येतात.
Raigad Fort Information in Marathi – ठिकाण
रायगड किल्ला मुंबईपासून 170 किलोमीटर अंतरावर आहे आणि रस्त्याने सहज पोहोचता येतो. किल्ल्यावर जाण्यासाठी पर्यटक मुंबईहून टॅक्सी घेऊ शकतात किंवा बस घेऊ शकतात.
सर्वात जवळचे विमानतळ मुंबईतील छत्रपती शिवाजी आंतरराष्ट्रीय विमानतळ आहे.
visitor पायी किंवा मार्गदर्शक भाड्याने घेऊन किल्ला शोधू शकतात. किल्ला खुला आहे सूर्योदय ते सूर्यास्तापर्यंत, आणि भारतीय आणि परदेशी visitor साठी प्रवेश शुल्क आहे.
visitor गडाच्या माथ्यावर पायर्या चढत असताना, ते आजूबाजूच्या लँडस्केपच्या चित्तथरारक दृश्यांचा आनंद घेऊ शकतात.
हिरवीगार जंगले आणि सह्याद्रीच्या पर्वतरांगांनी वेढलेला हा किल्ला निसर्गप्रेमींसाठीही एक लोकप्रिय ठिकाण बनला आहे.
रायगड किल्ल्यातील सर्वात लोकप्रिय आकर्षणांपैकी एक म्हणजे रोपवे राईड, जी पर्यटकांना किल्ल्याच्या पायथ्यापासून वरपर्यंत घेऊन जाते.
रोपवे किल्ल्याची आणि आसपासच्या लँडस्केपची विस्मयकारक दृश्ये प्रदान करतो, ज्यामुळे तो visitor साठी एक संस्मरणीय अनुभव बनतो.
गडावर असताना, visitor मराठा राजाचे निवासस्थान असलेला राजवाडा आणि आजूबाजूच्या परिसराचे विहंगम दृश्य देणारा टकमक टोक यासह विविध वास्तू आणि संरचनांचे अन्वेषण करू शकतात.
किल्ल्याच्या आत असलेल्या अनेक संग्रहालये आणि प्रदर्शनांना भेट देऊन पर्यटक किल्ल्याचा इतिहास जाणून घेऊ शकतात.
रायगड किल्ल्याला भेट देण्याची उत्तम वेळ:
रायगड किल्ल्याला भेट देण्याचा सर्वोत्तम काळ म्हणजे ऑक्टोबर ते मार्च या हिवाळ्यात जेव्हा हवामान आल्हाददायक असते आणि किल्ला आणि त्याच्या सभोवतालचा परिसर पाहण्यासाठी एकदम योग्य असतो.
रायगड किल्ल्याची वेळ:
रायगड किल्ला पर्यटकांसाठी दररोज सकाळी ७:०० ते संध्याकाळी ६:०० पर्यंत खुला असतो.
रायगड किल्ल्यावर कसे जायचे:
रायगड किल्ला रस्त्याने जोडलेला आहे आणि विविध वाहतुकीच्या मार्गांनी पोहोचता येते.
- विमानाने: रायगड किल्ल्यापासून जवळचे विमानतळ मुंबईचे छत्रपती शिवाजी महाराज आंतरराष्ट्रीय विमानतळ आहे, जे सुमारे 120 किलोमीटर (75 मैल) अंतरावर आहे. विमानतळावरून रायगड किल्ल्यावर जाण्यासाठी टॅक्सी किंवा बसने जाता येते.
- रेल्वेने: रायगड किल्ल्यासाठी सर्वात जवळचे रेल्वे स्टेशन वीर रेल्वे स्टेशन आहे, जे सुमारे 40 किलोमीटर (25 मैल) अंतरावर आहे. गडावर जाण्यासाठी रेल्वे स्टेशनवरून टॅक्सी किंवा बसने जाता येते.
रायगड किल्ल्याचे प्रवेश शुल्क:
रायगड किल्ल्यासाठी भारतीय नागरिकांसाठी 25 रुपये आणि परदेशी नागरिकांसाठी 300 रुपये प्रवेश शुल्क आहे.
किल्ल्यात पाहण्यासारखी ठिकाणे:
- महादरवाजा: शिल्पे आणि कोरीव कामांनी सुशोभित असलेला आणि आजूबाजूच्या निसर्गाचे भव्य दृश्य मांडणारा रायगड किल्ल्याचे मुख्य प्रवेशद्वार.
- रायगड रोपवे: सह्याद्री पर्वत आणि किल्ले संकुलाचे विहंगम दृश्य प्रदान करून पर्यटकांना किल्ल्यावर थरारक केबल कार राइडचा आनंद लुटणारे लोकप्रिय आकर्षण.
- जगदीश्वर मंदिर: भगवान शिवाला समर्पित मंदिर, किल्ल्याच्या आवारात स्थित आणि प्राचीन स्थापत्य आणि धार्मिक महत्त्वासाठी ओळखले जाते.
- राणीचे क्वार्टर्स: राणी वासा म्हणूनही ओळखले जाते, किल्ल्यातील हा भाग राणी आणि राजघराण्याने वापरला होता आणि मराठा राजघराण्याच्या जीवनशैलीची एक झलक देते.
- टकमक टोक: किल्ल्यातील एक व्हेंटेज पॉईंट जो आजूबाजूच्या दऱ्या आणि टेकड्यांचे चित्तथरारक दृश्य देते आणि त्याच्या निसर्गरम्य सौंदर्यासाठी आणि नैसर्गिक वैभवासाठी ओळखले जाते.
- गंगासागर तलाव: किल्ला संकुलात स्थित एक निर्मळ तलाव, जो त्याच्या शांत आणि शांत वातावरणासाठी ओळखला जातो आणि बर्याचदा नौकाविहार आणि पिकनिकसाठी वापरला जातो.
- बाले किल्ला: किल्ल्याचा सर्वोच्च बिंदू, जो किल्ले संकुल आणि आजूबाजूच्या लँडस्केपचे विहंगम दृश्य देते आणि रायगड किल्ल्याची मुख्य तटबंदी म्हणून ऐतिहासिक महत्त्व म्हणून ओळखले जाते.
- हिरकणी बुरुज: हिरकणी दरवाज्याजवळ असलेला एक बुरुज, ज्याला हिरकणी किल्ल्यावर चढण्याच्या पौराणिक घटनेवरून नाव देण्यात आले आहे आणि किल्ला आणि त्याच्या सभोवतालचे विहंगम दृश्य देते.
- रायगड संग्रहालय: किल्ला संकुलातील एक संग्रहालय जे रायगड किल्ला आणि मराठा साम्राज्याच्या इतिहास आणि संस्कृतीशी संबंधित कलाकृती, शस्त्रे आणि संस्मरणीय वस्तू प्रदर्शित करते.
रायगड किल्ल्याभोवती स्थानिक खाद्यपदार्थ:
रायगड किल्ल्याभोवती वडा पाव, मिसळ पाव, पुरण पोळी आणि भाकरी यांसारख्या महाराष्ट्रीय खाद्यपदार्थांसह विविध स्थानिक खाद्यपदार्थ उपलब्ध आहेत.
रायगड किल्ल्याजवळ कुठे राहायचे:
रायगड किल्ल्याजवळ गेस्टहाऊस आणि लॉजसह मर्यादित निवास पर्याय उपलब्ध आहेत. तथापि, बहुतेक अभ्यागत महाड किंवा रायगड सारख्या जवळच्या शहरांमध्ये राहणे पसंत करतात, जे निवास पर्यायांची विस्तृत श्रेणी देतात.
रायगड किल्ल्यावरील पाच दरवाजे:
| विषय | माहिती |
|---|---|
| 1. महा दरवाजा | पूर्वेकडील रायगड किल्ल्याचा मुख्य दरवाजा, शिल्पे आणि कोरीव कामांनी सुशोभित. |
| 2. नगरखाना दरवाजा | महादरवाजाजवळील एक औपचारिक गेट जिथे महत्त्वाच्या कार्यक्रमांदरम्यान संगीतकार वाजवले जातात. |
| 3. मेना दरवाजा | पश्चिमेकडे स्थित, राजघराण्याने आणि त्यांच्या पाहुण्यांनी वापरलेले, अंगणाने विभक्त केलेल्या दोन समांतर गेटवेच्या अद्वितीय डिझाइनसह. |
| 4. पालखी दरवाजा | शाही मिरवणुकीसाठी वापरल्या जाणार्या, राजघराण्यातील पालखी वाहून नेण्यासाठी अंगणाने विभक्त केलेल्या दोन प्रवेशद्वारांच्या अद्वितीय डिझाइनसह, उत्तरेकडे स्थित आहे. |
| 5. हिरकणी दरवाजा | नैऋत्य बाजूला स्थित, एका पौराणिक घटनेवरून नाव देण्यात आले आहे जिथे हिरकणी नावाची एक स्त्री तिच्या तान्ह्या मुलापर्यंत पोहोचण्यासाठी गडावर चढली होती, गडाच्या ताकदीचे आणि लवचिकतेचे प्रतीक आहे. |
रायगड किल्ल्याला पाच मुख्य दरवाजे आहेत, जे महा दरवाजा (मुख्य दरवाजा), नगारखाना दरवाजा, मेणा दरवाजा, पालखी दरवाजा आणि हिरकणी दरवाजा आहेत.
हे दरवाजे किल्ल्याचे रक्षण करण्यासाठी आणि किल्ल्याच्या संकुलातील विविध भागात प्रवेश देण्यासाठी रणनीतिकदृष्ट्या तयार करण्यात आले होते.
- महादरवाजा : हा रायगड किल्ल्याचे मुख्य प्रवेशद्वार आहे, पूर्वेला आहे. हे शिल्प आणि कोरीव कामांनी सुशोभित केलेले आहे आणि किल्ल्याचा सर्वात प्रमुख आणि भव्य दरवाजा आहे.
- नगारखाना दरवाजा: हा महादरवाज्याजवळ स्थित एक औपचारिक दरवाजा आहे, जिथे महत्त्वाच्या कार्यक्रम आणि समारंभांमध्ये संगीतकार वाजत असत.
- मेना दरवाजा: किल्ल्याच्या पश्चिमेला असलेला मेणा दरवाजा राजघराण्याने आणि त्यांचे पाहुणे वापरत असे. अंगणाने विभक्त केलेल्या दोन समांतर प्रवेशद्वारांसह त्याची एक अद्वितीय रचना आहे.
- पालखी दरवाजा: गडाच्या उत्तरेला असलेला पालखी दरवाजा शाही मिरवणुकीसाठी वापरला जात असे. अंगणाने विभक्त केलेले दोन प्रवेशद्वार असलेले हे एक अद्वितीय डिझाइन आहे, जे विशेष प्रसंगी राजघराण्यातील पालखी वाहून नेण्यासाठी वापरले जात होते.
- हिरकणी दरवाजा: किल्ल्याच्या नैऋत्य बाजूस असलेल्या हिरकणी दरवाजाला हिरकणी नावाच्या एका महिलेने आपल्या तान्ह्या बाळापर्यंत पोहोचण्यासाठी गड चढून खाली उतरलेल्या पौराणिक घटनेवरून हे नाव दिले आहे. हे किल्ल्याचे सामर्थ्य आणि लवचिकतेचे प्रतीक आहे आणि रायगड किल्ल्याचा एक महत्त्वपूर्ण दरवाजा आहे.
रायगड किल्ल्याचे हे पाच दरवाजे ऐतिहासिक खुणा आहेत आणि सांस्कृतिक आणि ऐतिहासिक महत्त्व धारण करतात, छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या नेतृत्वाखाली मराठा राजधानी म्हणून किल्ल्याचा समृद्ध वारसा प्रतिबिंबित करतात.
Raigad Fort Information in Marathi – रायगड किल्ल्याचे थोडक्यात वर्णन
रायगड किल्ला ऐतिहासिक आणि स्थापत्यशास्त्रीय महत्त्वासोबतच मराठा अभिमान आणि राष्ट्रवादाचे प्रतीक आहे. या किल्ल्याला “स्वराज्याचा पाळणा” (स्वराज्य) म्हणून संबोधले जाते कारण येथेच शिवाजी महाराजांचा मराठा साम्राज्याचा राजा म्हणून राज्याभिषेक झाला होता.
या घटनेने भारतीय इतिहासातील एका नव्या युगाची सुरुवात केली आणि भारतातील लोकांना परकीय वर्चस्वाच्या विरोधात लढण्यासाठी आणि स्वतःचे स्वराज्य स्थापन करण्यासाठी प्रेरित केले.
अलीकडच्या काळात, रायगड किल्ला ट्रेकिंग आणि गिर्यारोहणासाठी गडावर येणाऱ्या साहसी प्रेमींसाठी एक लोकप्रिय ठिकाण बनला आहे.
हा किल्ला अनेक ट्रेकिंग ट्रेल्सने वेढलेला आहे जे आजूबाजूच्या लँडस्केपचे आश्चर्यकारक दृश्ये देतात.
गडाच्या माथ्यावर ट्रेकिंग करणे हा एक आव्हानात्मक पण फायद्याचा अनुभव आहे ज्यासाठी सहनशक्ती आणि सहनशक्ती आवश्यक आहे.
रायगड किल्ला महाराष्ट्राचा समृद्ध इतिहास आणि संस्कृती साजरे करणारे अनेक सांस्कृतिक कार्यक्रम आणि उत्सवांचे ठिकाण आहे.
शिवाजी महाराजांच्या राज्याभिषेकाच्या स्मरणार्थ दरवर्षी आयोजित केला जाणारा रायगड महोत्सव हा यातील सर्वात महत्त्वाचा कार्यक्रम आहे.
उत्सवामध्ये सांस्कृतिक कार्यक्रम, पारंपारिक खेळ आणि एक भव्य मिरवणूक समाविष्ट आहे जी प्रतिकात्मक राजाच्या राज्याभिषेकाने संपते.
शेवटी, रायगड किल्ला हे ऐतिहासिक, सांस्कृतिक आणि स्थापत्यशास्त्राच्या दृष्टीने महत्त्वाचे स्मारक आहे. हे मराठा साम्राज्याचे वैभव आणि सामर्थ्य दर्शवते आणि मराठा अभिमान आणि राष्ट्रवादाचे प्रतीक म्हणून काम करते.
किल्ल्याला भेट देणे हा एक संस्मरणीय अनुभव आहे जो पर्यटकांना महाराष्ट्राच्या समृद्ध इतिहासाची आणि संस्कृतीची झलक देतो.
निष्कर्ष:
रायगड किल्ला हे एक महत्त्वाचे ऐतिहासिक वास्तू आहे जे मराठा साम्राज्याचे वैभव आणि पराक्रम दर्शवते. हा किल्ला मराठा स्थापत्यकलेचा उत्तम नमुना आहे आणि त्याच्या सभोवताली विस्मयकारक नैसर्गिक सौंदर्य आहे. रायगड किल्ल्याला भेट देणे हा एक संस्मरणीय अनुभव आहे जो पर्यटकांना महाराष्ट्राच्या समृद्ध इतिहासाची आणि संस्कृतीची झलक देतो.
Read More:
- Pustakache Atmavrutta Nibandh | पुस्तकाचे आत्मवृत्त निबंध मराठी
- Shivneri Fort Information in Marathi | शिवनेरी किल्ल्याची माहिती
- पाण्याचे महत्व | Panyache Mahatva in Marathi
FAQ:
रायगड किल्ला कोणत्या जिल्ह्यात आहे?
रायगड किल्ला रायगड जिल्ह्यात आहे.
रायगड किल्ला किती उंच आहे?
८२० मीटर/२७०० फूट.